LABİRENT
Sembole özellikle, Avrupa’daki katedral döşemelerinde, Girit’teki saray …duvarlarında, Anadolu’dan İtalya’ya göç etmiş olan Etrüskler’in vazolarında, Roma evlerinin döşemelerinde, bitki kümelerinden oluşturulmuş biçimde İngiltere’de (bunlara Truva labirenti denir), Maya çanak çömleklerinde, Arizona’nın Pima kızılderililerinde, Çin’de, Mısır’da, Anadolu’da ve mezarlarda rastlanır. Terimin Anadolu kökenli “çift ağızlı balta” anlamına gelen labryus sözcüğünden geldiği sanılmaktadır. (Anadolu’nun eski dilleri olan Luwi ve Pelasg dillerinde labra sözcüğü “balta” anlamına gelir. “Labarna” ise Proto-hatti dilinde hükümdar anlamına gelir.)
Bilinen en eski labirent yapılar Mısır’da ve Girit’te keşfedilmiştir. Fakat eski metinlerde sözü edilen Etrüsk labirenti ile Heredot’un sözünü ettiği, Mısır’ın kilometrelerce uzunluktaki, “piramitleri gölgede bırakan dünyanın en büyük labirenti” henüz bulunamamıştır. Birçok inisiyasyonda mağaralar ve yeraltı odalarının yanısıra labirent yapıların da kullanılmış olduğu bilinmektedir.
Grek mitolojisine göre, “yasa koyucu” lakaplı ve öte-âlem’in üç yargıcından biri olan kral Minos Girit’te bir labirent yaptırmış. Bu labirentin içinde boğa başlı canavar Minotauros varmış. ‘Cehenneme iniş’ (<) olayını deneyimleyen kahramanlardan Theseus bu canavarı Ariadne’nin yardımıyla labirentte öldürmüş. Ariadne’nin ona yardımı, labirentte geri dönerken yolunu kaybetmeden çıkışı bulabilmesi için ilerledikçe açacağı bir ip yumak vermesiymiş. (Ariadne’nin altın tacı gökteki bir yıldızdır). Buradaki, Theseus’u ışığa kavuşturan ip sembolü hem varlığın yolu bulmasını sağlayan iç rehberini, yani hem vicdanını, hem de kendisinin Gök ile, yani yüksek ruhsal planlar ile irtibatını, sezgi kanalını simgeler.> İp. Minotauros ise ejder (<) sembolü ile boğa (<)sembolünün birleştirilmesiyle oluşmuş olup, bu sembollerin olumsuz anlamlarına eş anlama sahip bir semboldür. Theseus’a bu işte ikinci yardım eden kişi Daidolos’tur (Daedalos). Daha sonra Daidolos ve oğlu İkaros, labirente hapsedilirler. Fakat Daidolos bir çift kanat icat eder ve oğluyla uçarak, labirentten kurtulurlar. Bir başka versiyona göre, Daidolos oğluna fazla yüksekten uçmamasını, Güneşe fazla yaklaştığı takdirde kanatların yapıştırıcı maddesi olan balmumunun eriyebileceğini söyler. Fakat oğlu babasını dinlemez ve aşağı düşer. (İkaros’un düşmesi sembolizminde tedriç ilkesi ve bu ilkeye uyulmaması halindeki sakıncalar simgelenir. Yani, yükselme sıçramalar tarzında değil, varlıkların liyakat, yetenek, kudret ve kapasitelerine uygun olarak derece derece gerçekleşir. Kişinin bu ilkeyi gözardı etmesi birtakım tehlikelerle karşılaşmasına yol açabilir.)
Mandalayı anımsatan labirent çizimlerinde genellikle dairesel veya kare, kimi zaman da sekizgen planın esas alındığı görülmektedir. Labirent sembolünün anlamları ele alınmadan önce labirentin içerdiği özellikleri anımsamak sembolün anlamlarının anlaşılmasında yararlı olacaktır:
• Biçimi ne olursa olsun bir merkez içermektedir.
• Biçimi ne olursa olsun, eş merkezli halkaların ya da dolanımların söz konusu olduğu bir spirallik özelliği gösterir.
• Giriş ve çıkışı hep tektir.
• Doğru yol bir tanedir.
• Doğru yoldan başka, herhangi bir kestirme yol yoktur; kestirme sanılan yollara girilirse ya çıkmazla karşılaşılır ya da aynı yerde dolanıp durulur.
• Labirent’te hedef dıştan içe ve içten dışa olmak üzere ikili görünümdedir: Dışındaki kimse için hedef merkezdir; içindeki kimse için hedef özgürlüğünü sağlayacak çıkışı bulmaktır.
• Labirentin planını bilmeyen biri hatalar yapmadan hedefine varamaz.
• Labirent, planını bilmeyenler için bir hapishane gibidir.
• Kolay labirent yoktur; labirentlerin zor olmaları ortak özelliklerinden biridir.
• Labirent onun sırrını bilmeyen ve sırrına erecek kapasitede olmayan kimseden merkezdeki kutsal bir şeyi, bir sırrı saklamak, korumak üzere zorluk içerir.
Kullanıldığı tradisyona göre farklı anlamlara gelen labirent sembolünün tradisyonlardaki başlıca anlamları şöyle açıklanabilir:
• Labirent “düalite”lerin (<) bulunduğu tezahür alemini, labirentin merkezi ise, çark sembolizmindeki ‘kutup’u (<), yataylıktan dikeyliğe geçişi, ruhsal tekamülün hedefini simgeler. > Merkez, Çark, Kutup
• Labirent, inisiyasyon serüvenini, inisiyatik hedefe ulaşmadan önceki eprövleri , “kendini arama”daki zorlukları simgeler; labirentin merkezi, ‘uyanış’ı, bir hapishane olan yeryüzünden ‘kurtuluş’u sembolize eder. > Merkez, Çark, Kutup
• Ruhsal tekamülün tedricen (yavaş yavaş) gerçekleştiği ilkesini simgeler; insan sıçramalar tarzında değil, hatalar yapa yapa kurtuluş ve özgürlüğü bulacaktır. Tekamülün dolambaçlı yollarını gösteren labirentin her parçası bir deneyimi, spiralin her halkası tekamülün yeni bir aşamasını simgeler. > Spiral.
• Ölüm’den (<) sonraki serüveni ve cehenneme iniş (<) deneyimini simgeler. Labirentin girişi ‘cehennemin kapısı’nı, labirent ‘cehennem’i, merkez ise saf şuur halini ve ‘ikinci doğuş’u (<) simgeler. > Cehenneme İniş, Cehennem Ateşinde Yanma.
• Ruhsal araştırmayı simgeler. “Hakikat”in (verite) aranması yolculuğunu üçlü biçimde simgeler: 1- Çıkmaz yollar, aynı realiteye saplanıp kalmayı, dogmatizmi (bağnazlık) simgeler. 2- Aynı yerlerdeki tekrarlarla boşuna dönüp dolaşmalar, öz-bilgisi edinilmiş realitelerde boşuna zaman kaybetmeyi simgeler. 3- Merkez, hakikati simgeler.