Ağaç Kültü

Yakut inanışlara göre şamanlar, yeryüzüne bir kartal tarafından
getirilirlerdi. Onlara göre şaman olacak olan bir çocuğun ruhu, çocuk
daha doğmadan bir kartal tarafından yenirdi. Bu ruhu yiyen kartal,
bundan sonra güneşli bir bölgeye göç ederdi. Ortası büyük bir çayırlıkla
kaplı olan bu bölgede, güneşin ışıkları solmaz ve her zaman pırıl pırıl
parlarmış. İneklerin ilk defa süte geldiği yerde, yine bu çayırlık alan
imiş. Tam bu çayırların ortasında ise, kırmızı bir çam ile, bir gürgen
veya kayın ağacı varmış. İşte bu kartal bu ağaçların üzerine gelir ve
yumurtasını bıraktıktan sonra gidermiş. Yumurta, bir süre ağaçların
üzerinde kaldıktan sonra yarılır ve içinden bir çocuk çıkarmış.
Ağaçların altında bir beşik bulunurmuş. Çocuk yumurtadan çıkar çıkmaz,
hemen bu beşiğin üzerine düşer ve orada büyüme başlarmış.

İnanışına göre, iyi şamanlar kırmızı çam üzerindeki yumurtadan; kötü
şamanlar ise, gürgen ağacı üzerindeki yumurtadan çıkarlarmış. Yumurtadan
çıkan bu şamanlar, tabii olarak hayatları süresince, “Kartal-Ana”ları
tarafından korunurlarmış. Bu kartal, onların her işlerinde büyük
yardımcıları olurmuş.

Yakutlar en yüksek ruhları taşıyan hayvanın kartal olduğuna
inanıyorlardı. Şaman göğe yükselirken dünya ağacını vasıta olarak
kullanıyordu. Bahsedilen bu dünya ağacının üstünde kuşlar ve tepesinde
de kartal bulunuyordu. Bazen bu dünya ağacı uzun bir sırık şeklinde
düşünülüyordu. Sırığın tepesinde genellikle gök kuşu denilen kartal veya
çift başlı kartal bulunuyordu. Tasavvura göre bu sırığın üzerindeki
kartal, Gök tanrının kuvvet ve kudretinin temsil ediyordu. Dünya ağacı
zaman zaman Türkler ve çevrelerinde ki topluluklar tarafından kutsal
olarak kabul edilen kayın ağaçları gibi ağaçlardan seçilirdi. İlk şaman
yaratıldığı zaman, yaratıcının çocuklarının bulunduğu yedi dallı bir huş
ağacı ilahi bir mesken olarak kurulur. Bunun dışında üç ağaç daha
dikilir. Bu kozmik ağacın tepesinde de yukarı da bahsettiğimiz sırığın
tepesinde olduğu gibi, Gök tanrının bir biçimi olan kartal yer alır.
Kartalın yanındaki kuşlar ise, geleceğin kam’larının ruhlarını temsil
etmekteydi. Kartal’ın ormanın ruhunu temsil ettiğinin söylenmesi bu
dünya ağacının aynı zamanda orman kültüyle de alakalı olduğunu da gösterir.

Kaynak: – Mustafa Kazar