Anaerkil Toplum

Anaerkil Toplum ve Kadın Hakları-Erich Fromm  

Dünyasal varoluş, tek olan bir gerçekliğin, kendisini indirgeyerek ikiye ayırması ve kutuplaşmaya gitmesi ile ortaya çıkmıştır ve “karşıtların dansı” tanımı ile de karakterize edilebilir. İnsanın “ak”ı anlaması için “kara”ya, “büyüğü” kavrayabilmesi için “küçüğe”, “hareketi” anlayabilmesi için de “durana” ihtiyacı vardır. Nitekim Einstein: “Evrende tek bir cisim bulunsaydı, bunun duruyor mu, yoksa saniyede 100.000 km’lik bir hızla dönüyor mu olduğunu kimse söyleyemezdi” diyor.
Belki dünya dışı başka uygarlık biçimlerinde bilginin kavranabilmesi ve “tek” olanın anlaşılabilmesi için, böyle ikiye ayrılıp karşıtlıklar oluşturulmasına ihtiyaç yoktur. Ama biz gözlerimizi şu an içinde yaşamakta olduğumuz dünya planetine çevirelim. Son olarak yine de ekleyelim ki, bir Hint atasözünde dile geldiği gibi: “Karşıtlık, çelişki ve ikiye bölme evrensel bir gerçeklik biçimi değil, yalnızca insan beyninin bir özelliğidir.”
“Dünya planı, karşıtlıklar ile çelişkilerin varlığı sayesinde canlılık ve hareket kazanır” demiştik. O halde “herkesin bütünsel gerçeği “tam olarak” kavraması halinde, dünyada insan soyunun işlevi de bitecektir” diye devam da edebiliriz.
Dünya ve insanlık tarihine baktığımızda, iki kutup arasında gidip-gelen bir çizgi izlediğini görürüz. Çeşitli kültürler ve uygarlıklar, farklı anlayışlara göre yaşamışlar ve ortaya değişik örnekler koymuşlardır.
Kadın ve erkek karşıtlığı, kutuplaşma ile sözü edilen karşıtlıkların en temel olanlarından birisidir. Bir yandan türün devamı için gerekli gibi duran bu cinsiyet farklılaşması, bir diğer yandan da evrenin temel özelliklerinden olan sevginin deneyimlenmesi için gereklidir. Kadın ve erkek aynı zamanda tek bir varlığın taşımakta zorlanacağı bütünsel özellikleri, kendi üzerlerinde ikiye bölerek, yaşanmalarını ve tecrübe edilmelerini kolaylaştırmışlardır.
Bu paylaşımda anneye sevgi, şefkat, merhamet gibi analık özellikleri, babaya da, ciddiyet, görev ve disiplin gibi babalık özellikleri düşmüştür.
İnsanlar en küçük toplumsal öğe olan “birey”den “aile”ye, oradan da birlikte yaşamak ve birbirlerine muhtaç olmak zorunda oldukları için “toplum”a geçiş yapmışlar ve kendilerindeki bu özellikleri toplumsal yapıya ve toplumsal sistemlere de aktarmışlardır.
Tarihin bir döneminde anaerkil aile yapısı dünya üzerinde egemen olmuşken, toplumsal yapıların kurulmaya başlanması ile birlikte, ataerkil sistem büyük bir üstünlük sağlamış ve her yere damgasını vurmuştur. Ataerkil anlayış ile kapitalist yaklaşımlar arasındaki paralelliklere Fromm kitabında uzun uzun yer verdiği için, biz burada bunların üzerinde çok durmayacağız.
Anaerkil prensipler; kanbağı, gelenek, karşılıksız sevgi ve verme şeklinde özetlenebilirken, bu anlayışta sadece doğal ve biyolojik olanlar değerli addedilir. Ataerkil ilkelerde ise; akıl, disiplin ve soyut düşünce hâkimdir. Ancak ataerkil ilkelerin kapitalist anlayış ile birleşmesi sonucunda, günümüzdeki zorbalık, otorite ve sömürü düzenine dayalı toplum yapıları ortaya çıkmıştır. Ama bu insanın gelişimine ters oluşumlara duyulan tepkiler sonucunda, bu kez de anaerkil özlemler toplumlarda belirginleşmeye yüz tutmuştur.
Amaç herhangi bir kutba ağırlık vermek olmamalıdır. Yeniçağın insanı, kutupları bir edip onun üzerindeki gerçeklik biçimine ulaşmak zorundadır. Çünkü tarihteki koordinatlar bizi, yok olma ya da daha üst bir seviyeye yükselme arasında kesin bir tercih yapmaya yöneltmiş durumdadır.